بیر آندا اولسون اوز سورونلاریمیزی ( موشکولاتیمیزی ) بیر قیراغا قویوب میللتیمیزی دوشونه لیم ، اکونومیک (ایقتصادی) ، توپلومسال ( ایجتماعی) و فرهنگی (کولتوره ل ) دوروموموزو دوشونک.ایران ایچینده یئریمیز هاردادیر؟ دونیادا یئریمیز هاردادیر؟ ضعف نقطه لریمیز نه لر دیر ؟ قووت نقطه لریمیز نه لردی؟
یوخاریدا سورولان سورغولارا جاواب وئریلسه ده هئچ واخت یئترلی اولماییب و سوزومه ثبوتدا بوگونکو دوروموموزدور.
آذربایجان آسیانین آوروپایا قاپیسیدیر.( بیر قاپی کی هر اللی یا یوز ایلدن بیر آچیلار و اونون دائمی آچیلماسینین آچاری گنجلییین الینده دیر) ، اونون طبعیتینی بعضی تاریخچی لر اللهین بشره وعده وئردییی بهشته اوخشادیبلار ، یئر آلتی قایناقلاری چوخ زنگین دیر (بو تاریخه قدر یانلیز یوزده بئش فایزی کشف اولونوب) و بورادا ایره لی ییش اوچون ان اونملی فاکتور اولان انسانی قایناقلاردیلار ( منابع انسانی ) .اینسانی قایناقلارین ده یه رینی او زامان یاخشی باشا دوشه ریک کی اورنه ک اولاراق ژاپن کیمی بیر اولکه نین ایره لیله ییش نده نلرینی آراشدیراق .سونوجدا گوره جه ییک کی ژاپندا چالیشقان اینسانلارین اولماسی اورانین اساس ایره لی له ییش عاملی ساییلیر کی یئر آلتی قایناقلار باخیمیندان یوخسول بیر اولکه ده ن چاغداش و زنگین ژاپنی یارادیبلار .آذربایجانا باخاندادا بورادا یاشایان چالیشقان و ذکالی اینسانلار گوروروک. بو بولگه ایشله مک اوچون ماراق او قده ردی کی ، یاتیریملارین (سرمایه گذارینین) یانلیزیوزده بئش فایزینین دولت طرفنده ن اولماسینا باخمایاراق ( بو درصد ایرانین مرکزی بولگه لریله موقایسه ده چوخ آز بیر میقدار ساییلیر) بورادا ایشسیزلیک درصدی اولکه نین باشقا بولگه لریله موقایسه ده چوخ آزدیر، اونون نه ده نی ده ایش یئرلری آز اولان آذربایجاندان باشقا بولگه لره ایشجی لرین آخینیدیر.
سوال : کئچمیش زامانلاردا گوجلو ایقتیصادا مالیک اولان آذربایجان یوخاریدا ایشاره ائله دیییمیز پتانسیللری اولا اولا نیه بو گون لازیمی قدر اینکشاف ائله مه ییب دیر؟
بو گئری قالمالارین جزئی عامیللری چوخدور اما مسئله گئنیش باخاندا بیر فاکتور وار کی بو گئری یه قالمانین محور عامیلی ساییلا بیلر و اودا حاکمیت سیستئمینین آذربایجانا باخیشیدیر و یا سیاسی دیلده دئسه ک حاکمیتین آذربایجانا گوره اولان کلان سیاستینین نئجه اولماسیدیر.
بو بولگه یه ایکی آچیدان (زاویه دن ) باخماق اولار:
1- اوگی آذربایجان:
بو آذربایجان گئج یا تئز آیریلاجاق ، اونون تورک دیللی اولماسی ایران اوچون بیر تهدید ساییلیر، مرزی بیر استان اولماسینا گوره بورادا سرمایه نین امنییتی یوخدور. بو تهدیدلری آرادان قالدیرماق اوچون یول: بو میللتی یوخسول ائدیب ، اونون دیلینی و فرهنگینی تحقیر ائدیب ، اونون ایچه ریده ن هویت سیز ائده رک بو میللت زمانین گئدیشیله آسمیله اولوب ، فارس دیلین و فرهنگین اوستون بولوب اونا اوز چئویره جک بو زاماندیر کی تک میلت –تک دولت عملی شکیلده یاراناجاق ، اوندان سونرا یئری گلرسه بورادا یاتیریم یاتیرماقی دوشونمک اولار.
2- دوغما آذربایجان:
بو آذربایجان ایران اوچون قوت نقطه سی ساییلیر. میللتینین تورک دیللی اولماسی باشقا تورک دیللی قونشو اولکه لرله ایلگی قورماق اوچون بیر فورصت ساییلیر.آذربایجانین ایقتیصادی باخیمدان اونمی ایرانا ، ایستانبولون اونه می تورکویو ییه کیمی ساییلا بیلر. بو آذربایجان ایراندا عدلیه نین قورولماسی اوچون ان ضیالی و جسارتلی اینسانلارینی قوربان وئریب دی بورادا ایراندا بیرینجی دفعه اولاراق قازه ته (روزنامه) چاپ اولونوبدی و ... دوغما آذربایجان بوگون ده همان مجلیسده ایرانی دئموکراتیک اولکه کیمی تانیدیرا بیلر ، ایقتیصادی و ریفاهی گئنیشلندیره بیلر.
اما ایندی نئجه باخیلیر:
تاسوفله بو گون باخیش آذربایجانا قوروجو بیر باخیش دئییل ، بلکه عکسینه ییخیجی بیر باخیشدی. و آیا بو باخیشدان کیم فایدالانیر ایران یا آذربایجان ؟ یوز ایل تاریخی اولان بو باخیشین و کلان سیاستین سونوجو اولموش اولسایدی ایندیه قدر اوزون نیشان وئرمیشدی. بیر گونلر فروغی لرین و ملک الشعرا لارین یازدیغی نسخه جاواب وئرمه دی و جواب وئرمه یه جک.چونکی چوخ سخیف و قوندورما تاریخی سندلر بیر میلتین یاشادیغی دوروملا تعاروضده اولدوغو زامان میلت طرفینده ن قبول اولونمایاجاق. نیه کی کئچمیشده شاید بیر عدهنی الداتماق اولار دی کی سن شعور صاحیبی دئییل سن ، سن کوروشون نسلینده نسن ، سن فارسان و... اما بوگون بویوک گنجلیک کوتله سی بو سیاستین قارشسیندا دایانیب ایندی بیر اوره ک اولاراق سویله ییر من تورکم من آذربایجان تورکویم . من قبول ائتمک ایسته ییر سن سه هوییتیمله ، فرهنگیمله ، کئچمیشیمله و گله جه ییم له قبول ائتمه لی سن و دئییر کی تاریخی یارادان بیزلر اولموشوق بیزی تاریخین کوچه لرینده ایتیره بیلمزسن ، بیزه یانلیش آدرس وئرمه آذربایجانین گئری قاماسنین سببی اونون میلتینین تورک دیللی اولماسندا یوخ ، اونون مرزی بیر شهر اولماسیندا یوخ بلکه بو بولگه یه اولان یوز ایل بوندان اونجه یازیلان و بو گونده ایجرا اولونان یانلیش باخیش و سیاستدیر.
Dirilik, iştə bir mövzu ki, səhifələr dolusu yazı yazdıra bilər, fəqət biz diriliki anladığımız kimi anlatmaq üçün hal-hazırda dirilik üçün olunan hərblərdən və dirilik naminə icra olunan şəttatlardan daha bəliğ bir bəyаn olamaz zənnindəyiz.
Dünyanın mütəməddin millətləri öz diriliklərini təmin üçün cəhənnəmi silahlarla müsəlləh olub, biri-birilərinin üstünə hücum ediyorlar. Nə əcaib bir tələqqi ki, istədikləri kimi dirilə bilmək üçün ölümü qəbul ediyorlar. Dirilik üçün ölüyorlar.
Dirilik üçün ölmək! Avropa diriliyi bu dərəcədə müəzziz tutuyor və ona bu qədər əhəmiyyət veriyor. Halbuki Şərqdə, ələlxüsus, Şərqi-islamda yalqız olmaq üçün diriliyorlar. Başqalarında məqsəd dirilik isə, bizim məqsədimiz ölümdür. İştə diriliyi və dirilik fikrini avropalılar kimi anlayıb və anlada bilmək diriliyin məqsədini təşkil ediyor.
Avropalılarca dirilik məhz qüvvətli olmaqdan ibarətdir. Bədənən və ruhən qüvvətli olmaq. Gərək bir insan və gərək bir millət elmən və bədənən qüvvətli olmayınca dünyada yaşaya bilmək nemətindən məhrumdur. Yaşaya bilmək üçün icabında yaşamağı belə fəda edə biləcək qədər, rəşid olan millətlərdir ki, dünyada dirilik haqqı qazanıyorlar.
Müdafieyi-nəfs və mübarizeyi-həyat xassəsi zatən bütün mövcudatda qoyulmuşdur. İnsan deyil, heyvanlar dəxi öz nəfslərini müdafiə və öz diriliklərini mühafizə üçün var qüvvələri ilə çalışıyor, çarpışıyorlar.
İnsanlar bilafərq millət və məzhəb düşməni ümumiləri olan təbiətlə mübarizə etmək məcburiyyətindədirlər. Gördüyümüz mədəniyyət içində bulunduğumuz imran iştə bəşəriyyətin təbiətlə etdiyi davalardan aldığı qənimətlərdir. Hər hankı millət ki, təbiətə qarşı icra olunan müharibədə daha bacarıqlı və daha qüvvətlidir, o millət təbiətdən alınan qənimətdən də daha ziyadə istifadə ediyor. Hələ yalqız bununla qalmayıb dünyanın nemətlərini təqsim edərkən, diri millətlər özlərinə hər kəsdən ziyadə pay çıxarıyorlar. İştə bu xüsus, ümumi diriliyindən başqa insanlar arasında bir də xüsusi bir dirilik vücuda gətiriyor ki, bu xüsusi diriliklərin ən mütəkamil bir şəkli milli diriliklərdir. Millətlər qüvvətli və tərəqqi olmadıqca dirilik mənayi-həqiqi və maddisilə anlamadıqca, təbiətdən alınan qənimətlərdən hissələrinə ancaq bir qutlayəmut düşər. İştə bu qutlayəmutə qənaət edən millətlər kargahi bəşəriyyətdə ən süfla xidəmətlər ifa edən fəsil əmələlərdir. Neft mədənlərində çalışan çornı raboçilər kimi.
Məncə, mədəniyyəti-bəşəriyyə millətlərin zəhmətlərindən hasil olan bir yekundur. Hər millət öz iqtidar və öz istiqlalı sayəsində, yəni öz diriliyi ilə özünə xüsusi, xüsusi olduğu qədər də qiymətli bəzi şeylər əlavə ediyor ki, bir millətin ölməsi və yаxud ölgün fikirlərlə yaşaması yalqız özünün bədbəxtliyi deyil, bəşəriyyətin də böyük bir nöqsanını təşkil ediyor. Yuxarıda başqaları dirilik üçün öldükləri halda, bizim ölmək üçün dirildiyimizdən bəhs etmiş idik. İndi təkrar bu bəhsə ovdət edəlim:
Biz, yəni islam aləmi və islam millətləri dinimizin sağlam əmrlərindən çox uzaqlaşaraq dünya diriliyinə qərib bir nəzərlə baxmağa başladığımız zamandan bəri başqalarından ruzəxari və onlardakı tərəqqi və imranın əsir və dəstgiri olduq, bunu etiraf etməliyiz. Bizcə, dünyanın diriliyi bir manqirə dəyməz. Beş gün dünyadan ötrü insan çalışmasa daha məqul bir iş görmüş oluyor. Çünki bu dirilik müvəqqətidir, burası da bir karvansaradan ibarətdir. Doğrudan da islam aləmi ilə Avropa aləminin abadlığı müqayisə edilərsə, birincisinin xaraba bir karvansaradan ibarət olduğu həman anlaşılar.
Fəqət düşünməlidir ki, bu gün dünyanın ən möhkəm səngərlərini xak ilə yeksan edən topların müqabilində köhnə karvansaraların halı nə olar?
Bu kimi karvansaraların insanı yаşada biləcəyindən bəhs etməyəlim. Bunlar ölümü çarçeşm ilə gözləyən bir abidin hüzuri-qəlbilə razi-niyazına da kafi gəlməz.
Belə dünyaya bir qələm çəkib də bütün diriliyi axirət diriliyindən ibarət bilməyi, bir əmri din bilmək səlim düşünülərsə böyük bir xatadır. Çünki bunun nəticəsi maddi və mənəvi bir fəlakətdir ki, dünyanı da, axirəti də bərbad edə bilər. Əddünya məzrəətul-axirə Məzrəəni abad etmək lazımdır. Buna da ancaq dirilər yarar. Dirilik isə elmən, ruhən və cismən qüvvətli olmaqdan və diriliyi sevməkdən ibarətdir.
Nəzərə bir az qərib gəlsə də demək istəyirəm ki, dirilik dünyanı sevməkdən ibarətdir. Mənayi xassı isə dünyapərəstlikdir.
Diriliklərin ən qiymətlisi də milli dirilikdir.
Milli dirilik mövzuində bir silsilə məqalat yazmağı möhtərəm qarelərimə vəd etməklə bərabər bu pərişan sətirlərdə yetirmək istədiyim fikri xülasə etməklə xətm məqal edəcəyəm. Dirilik nədir?
Filosoflar və sufilər nə deyirlərsə desinlər: dirilik dünyanı sevməkdən və öz hüquq və namusunu mühafizə edə biləcək qədər qüvvətli olmaqdan ibarətdir.
Rəsulzadə
اردوغان: من سنی یا شیعه دئییلم ، من موسلمانام
یوخاری دا دئییلن سوزو عادی بیر وطنداش (شهروند) دئمیر . بو سوزلر تورکیه نین باش باخانینین (نخست وزیرینین ) دیلیله سویله نیلیر.بیر تورکیه کی دونیانین ان بویوک ایمپراطورلوقلاریندان بیری اولان عثمانلی ایمپیراطورلوغونو قوردو،اسپانیانی فتح ائدیب رومون قاپیلارینا قدر یورودو.بیر تورکیه کی بو گون اونون بیر قطره بئله نفت ادلی انرژی سی اولمادان تودوغو سیاستی نتیجه سینده هر بیر ساحه ده ایره لی له ییب و دونیادا اوز سوزونو دئییر. ایسلام تورک لرین تدبیری ایله یاییلدی و اونلارین قیلنجی ایله قوروندو (موحافیظه اولوندو).
ایسلامچیلیق تورک میللتینین آیریلماز بیر پارچاسی دیر و بیر طرفتدن ده هامی اوچون آیدیندیر کی اردوغان سنی مذهب دیر.ایندی گلین باخاق گوره ک نه اولوب ، آیا بو اینسان مذهبین دانیر؟ ویا بیر لحضه چاشیب و او جومله نی سویله ییب؟
سورغولاریمیزین ایکی سینینده جاوابی منفی دیر. بیرینجی سوالا گلینجه گوروروک کی اردوغان اربکانین میانه رو بیر شاگیردی دی و ان اونه ملیسی بوکی دینی و دینی قانونلاری حاکیم ائتمه یه تمایلی اولان بیر حزبین قوروجوسو و باشچی سی دیر. دینی آزادلیقلار شعاری آلتیندا حاکمییته گلیب و دینی سیاستلرینه گوره باشی چوخ دردلر چکیب. یعنی دئمک ایسته ییره م کی اگر یوخاریدا گلن سوزو باشقا بیر پارتی نین (حزبین) اویه سی (عضوی) دئسه ایدی چوخ تعجب دوغورمازدی چونکی باشقالاری دینچیلیکده بونلار قدر ایدعالی دئییللر. و آیری بیر مسئله ده بو کی خلفای راشدینین یئری (جایگاهی) سننیلرین آراسیندا هر کس اوچون معلوم دور (بونلارا باخمایاراق کی اونلار شیعه لرین ایماملارینادا ائحتراملا یاناشیللار). پس بئله اینتیظار گئدیردی کی اگر باشقا پارتیلر بو سوزون قارشیسیندا ساکیت قالمیشلارسادا گره ک ایسلامچی پارتی ( اینکیشاف و کالکینما پارتییاسی) بونون قاباغیندا دایاناردی. اما بئله اولمادی ، او سوزون دئدی و هم اوز پارتیلیلری و هم رقیبلر اونو بو سوزونه گوره آلقیشلادی. اما نیه بئله اولدی ؟ آیا باشقا موسامان اولکه لرده ده بو سوز حاکیمیتده اولان بیرینین و یا عادی بیر وطنداشین آغزیندان چیخسایدی اونونلادا بئله داوراناردیلار؟
ایکینجی سوالین قارشیسیندادا دئمه لییک کی اردوغان کیمی کاریزماتیک بیر شخصییتده ن بئلنچی بیر یانلیشلیغین باش وئرمه سی اینانیلمازدی نئجه کی بو دانیشیقدان سونراکی تپکیلرده اونو گوستردی.
ایندی قونوموزون بیر سونوج آلماق ایسته ییریک:
تورکیه دولتی و میللتی یئنی دولتچیلیک و میللتچیلیک سیاستینده ، قوروجو (سازنده) بیر بوتونلوگو (یعنی دینی ) نظره آلاراق و اونا اونم (اهمیت) وئره ره ک باشقا بیر فاکتورو(مذهبی کی بو زاماندا بولوجو و ییخیجی بیر عامیل اولابیلر) قابارتماق ایسته میر.نئجه کی تاریخ بویو اونلار بئله بیر سیاست گوتوروبلر اما بوگون کو قدر آیدین دئمه میشدیلر.مذهب اولکه لرین ایچری سیاستینده توپلومو واحید بیرمیللت کیمی تعریف له ییب و واحید بیرمیللت دورومونا گتیرمک اوچون ائتگیلی بیر فاکتور ساییلیر (نئجه کی صفوی سلسله سینده گوروروک ) اما همان قدر بلکه اونداندا آرتیق ، اولکه لرین ایشیک سیاستینده آیریمجیل وبولوجو بیر رول اوینایا بیلر اگر دوز مدیریت اولمازسا، نئجه کی صفوی ایله عثمانلی جنگیلرینین علتی اولدو. و ایش اورایا چاتدی کی آشیری بیر دوشونجه نین سونوجوندا صفوی حاکمییتی اینگیلیس کیمی استعماری اوزونه ، موسلمان عثمانلی دان یاخین بیلدی و اونونلا چیین چیینه عثمانلی یا قارشی دویوشدو و معلوم بو کی هر ایکی طرفده سبب سیز اولاراق قارداش قانی آخدی. آذربایجان تاپداق آلتدا قالاراق گئنه ده سیاوش قانا بویاندی و او دوشمنچی لی یین ایدامه سینین نتیجه سی اولاراق ایکی اولکه هله ده لازیم اولان قدر بیر بیرینه یاخینلاشا بیلمه ییب لر.
تاریخده ن درس آلمایانلار تاریخی تیکرار ائده للر. اردوغانین دانیشدیغی سوز، تورکیه نین تاریخ کیمی قوجا بیر معللیمین وئردییی درسلرین قارشیسیندا جواب وئرمه سیدیر.
او دئییر کی:
من میللتیمین سعادتینی و ریفاهینی و منفعت لرینی دوشونوره م ؛ او دئییر کی من اورتاق (موشترک) و قوروجو فاکتورلارا اونم وئریره م اوناگوره ده مذهب فاکتورو ایرانلا و عراقلا دانیشقدا بولوجو دور من اونون قابارماسین ایسته میرم.
و بیز دئییریک کی بو فلسفی باخیمداندا دوز بیر فیکیردیر نیه کی دین ، دینچی لرین دیلیله دئسه ک سعادتمند بیر زندگانلیق برنامه سی و فلسفه اهلینین دیلیله دئسه ک اخلاقی بیر ایجتماع و اینسانین یارانماسی اوچون بیر وسیله دیر.و اوسته دئییلن سوز و مطرح اولونان فیکیر دینین دوز استیفاده سینه ایمکان یارادیرنیه کی او سوزون دالیسندا دانیشق وار، باریش وار ، ریفاه و ایره لیله ییش وار. و اگر او بیری طرفلردن ده همان سوز ائشیدیلیرسه اوندا داها هئچ واخت قارداش قانی آخمایاجاق و هئچ کس دونیادا یانلیز منیم فیکریم دوزدو دئییب باشقاسینی زورلا اونو قبول ائتمه یه مجبور ائتمه یه جک و نهایت بوکی دین و مذهب باشقالارینی تاپداماق اوچون بیر چوماق یوخ بلکه باشقالارینی بیر آرایا گتیرمک اوچون بیر حلقه اولاجاق. و بیر جومله ده دئسه ک دین اخلاقسیزلیغا یوخ بلکه اخلاقا خیدمت ائده جکدیر.